TRUNG QUỐC "THỔI PHỒNG" MỐI QUAN HỆ HỢP TÁC PHÁT TRIỂN VỚI ASEAN (Carl Thayer - The Diplomat)

Trung Quốc ‘thổi phồng’ mối quan hệ hợp tác phát triển với ASEAN

Carl Thayer

The Diplomat

Bảo Anh chuyển ngữ, CTV Phía Trước

28/10/2013

http://phiatruoc.info/trung-quoc-thoi-phong-moi-quan-he-hop-tac-phat-trien-voi-asean/

Một số chuyến thăm của Thủ tướng Lý Khắc Cường đến các nước Đông Nam Á hồi đầu tháng này được các báo chí và truyền thông Trung Quốc bình luận một cách thái quá rằng Trung Quốc đã đạt được thỏa thuận với Brunei và Việt Nam trong việc thúc đẩy hợp tác hàng hải và phát triển chung. Ví dụ hôm 13 tháng Mười, Tân Hoa xã đã kêu gọi các nước khác trong khu vực làm theo và “tiếp nhận cây đũa thần của sự phát triển chung”. Một ngày sau đó, Tân Hoa xã cũng loan báo về “bước đột phá trong hợp tác song phương” giữa Bắc Kinh và Hà Nội.

Hua Yiwen, người được cho là một chuyên gia về các vấn đề toàn cầu, đã viết trên Nhân dân Nhật báo Trực tuyến (People’s Daily Online) hồi thứ Sáu tuần trước rằng ông Lý đã “đưa ra ba ý tưởng ‘đột phá’ để xử lý các tranh chấp trên biển một cách ôn hòa: kiểm soát sự phân rẽ, tìm kiếm cơ hội phát triển chung, và thúc đẩy hợp tác hàng hải”. Trong bài bình luận, ông Hua cũng cho rằng các thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), bao gồm những nước không có tranh chấp ở Biển Đông, vẫn có thể nỗ lực phát triển Quỹ Hợp tác Trung Quốc–ASEAN và “cùng làm việc để xây dựng Con đường Tơ lụa trên biển trong thế kỷ 21″.

Mặc dù những gì mà truyền thông Trung Quốc mô tả có thể làm cho nhiều người đặt thêm hy vọng, nhưng trong thực tế nếu nhìn kỹ hơn về các thỏa thuận đã đạt được giữa ông Lý và các đối tác trong khu vực thì có thể thấy rằng những tuyên bố của báo chí Trung Quốc chỉ mang nội dung phóng đại.

Một ví dụ khác là hồi tháng Tư năm ngoái, khi Quốc vương Brunei, Hassanal Bolkiah, đến thăm Trung Quốc. Sau khi các cuộc thảo luận chính thức với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, hai nhà lãnh đạo đã đưa ra một Tuyên bố chung hỗ trợ thăm dò và khai thác tài nguyên dầu khí ngoài khơi do các công ty dầu của hai nước hợp tác song phương. Các hoạt động chung đã được thực hiện “trên cơ sở nguyên tắc tôn trọng, bình đẳng và cùng có lợi. Sự hợp tác liên quan sẽ không ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hàng hải của hai nước”.

Vào ngày 11 tháng Mười, bản Tuyên bố chung nói trên cho thấy rằng cả hai bên “nhất trí tăng cường hợp tác hàng hải để thúc đẩy việc phát triển chung” và họ hoan nghênh những thỏa thuận ký kết thiết lập một liên doanh giữa Công ty Dầu khí Ngoài khơi Quốc gia Trung Quốc (CNOOC) và Công ty Dầu khí Quốc gia Sendirian Berhad Brunei (PetroleumBRUNEI). Cuối tuần đó, Tân Hoa Xã mô tả sự hợp tác trên là “một động thái tiên phong”. Trong thực tế thì các thỏa thuận được thổi phồng này còn khiêm tốn hơn nhiều vì nó chỉ liên quan đến việc thiết lập một liên doanh cung cấp dịch vụ mỏ dầu.

Hồi tháng Mười năm 2011, Trung Quốc và Việt Nam đã đạt được một thỏa thuận về Nguyên tắc Cơ bản Chỉ đạo Giải quyết các vấn đề Hàng hải. Cả hai đều đồng ý đối phó với các vấn đề dễ dàng trước và giải quyết các vấn đề phức tạp sau. Ưu tiên được đặt ra là đẩy nhanh tiến độ phân giới cắm mốc trong vùng biển bên ngoài Vịnh Bắc Bộ, và một khi điều này đã được thực hiện thì hai bên sẽ bắt đầu các cuộc thảo luận về “hợp tác cùng phát triển” trong vùng biển này. Bản Nguyên tắc Cơ bản kêu gọi Trung Quốc và Việt Nam thực hiện hợp tác trong các lĩnh vực ít nhạy cảm hơn như bảo vệ môi trường, nghiên cứu khoa học biển, tìm kiếm và cứu nạn trên biển, và giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai gây ra.

Ngoài ra, trong chuyến thăm của ông Lý đến Việt Nam trong hồi giữa tháng này, ông và Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã chính thức đồng ý thành lập ba nhóm công tác về hợp tác hàng hải, hợp tác trên đất liền và hợp tác tài chính. Tổ công tác hàng hải sẽ được thành lập bên trong Đoàn Đàm phán Chính phủ Việt Nam–Trung Quốc về Ranh giới và Lãnh thổ.

Một phát ngôn viên chính thức của Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố vào ngày 14 tháng Mười rằng “quyết định thành lập nhóm làm việc hợp tác hàng hải… thể hiện khả năng giải quyết các tranh chấp ở Biển Đông, đó là vấn đề duy nhất tồn đọng giữa hai nước có thể ảnh hưởng đến mối quan hệ song phương”.

Báo chí Trung Quốc và các nhà bình luận trên truyền thông đã giải thích tài liệu trong tuyên bố hợp tác hàng hải của các nhà lãnh đạo Trung Quốc như một “bước đột phá” liên quan đến sự phát triển chung trong vùng biển bên ngoài Vịnh Bắc Bộ. Bình luận viên Hua Yiwen nhiệt tình cho rằng điều này sẽ dẫn đến sự “phát triển hơn nữa trong các phạm vi rộng lớn hơn tại vùng biển này”.

Nguyên tắc Cơ bản giữa Trung Quốc–Việt Nam đã được công bố riêng với cả hai thứ tiếng Trung và Việt Nam hồi năm 2011, và điều này đã dẫn đến sự mơ hồ trong bản dịch tiếng Anh. Ví dụ, Việt Nam đã sử dụng khái niệm “hợp tác cùng phát triển” thay vì “phát triển chung”. Việt Nam đã không đồng ý cắt giảm các thỏa thuận riêng biệt với Trung Quốc bất chấp các bên có tranh chấp trong vùng Biển Đông. Điểm 3 trong Nguyên tắc Cơ bản năm 2011 nêu rõ, “các tranh chấp liên quan đến các nước khác sẽ được giải quyết thông qua đàm phán với các bên có liên quan”.

Có thể cho rằng chuyến thăm của ông Lý đến Việt Nam nhằm giữ cho mối quan hệ song phương đang trong quỹ đạo hướng về phía trước. Nhưng tuyên bố về các bước đột phá lớn vẫn còn quá vội vã, bất kể những gì mà các nhà bình luận Trung Quốc đưa ra trên truyền thông trong thời gian gần đây. Ông Lý và ông Dũng đã đồng ý “khởi động một cuộc khảo sát chung trong vùng biển ngoài cửa Vịnh Bắc Bộ” cũng như thực hiện hợp tác chung trong việc bảo vệ môi trường biển trong Vịnh Bắc Bộ và tiến hành một cuộc khảo sát các trầm tích thời Holocenne trong khu vực sông Hồng và vùng đồng bằng sông Dương Tử.

Dương Danh Dy, nguyên Tổng lãnh sự Việt Nam tại Quảng Châu, đưa ra đánh giá rằng, “Đó chỉ là những lời lẽ ngoại giao. Lợi ích của Việt Nam và Trung Quốc ở Biển Đông như là lửa và nước”.

© 2013 Bản tiếng Việt TẠP CHÍ PHÍA TRƯỚC – www.phiatruoc.info